تحویل سال از دریچه علم نجوم/ سال ۹۹ کبیسه است

علی ابراهیمی سراجی کارشناس نجوم در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: تحویل سال یک اتفاق نجومی است که ما آن را در نیمکره شمالی جشن می‌گیریم.

وی با اشاره به وضعیت خورشید و زمین در لحظه تحویل سال گفت: به هنگام تحویل سال، خورشید وارد آسمان نیمکره شمالی می‌شود که نشان از پیدایش فصل بهار است؛ اعتدال بهاری یکی از دو اعتدالین زمین است که در هر سال رخ می‌دهد.

ابراهیمی سراجی افزود: اعتدال بهاری از برخورد دو محور استوای آسمان (امتداد استوای زمین در آسمان) و محور دایره البروج (مدار حرکت انتقالی زمین) به دور خورشید ایجاد می‌شود.

وی با بیان اینکه نقطه اعتدال بهاری با نرم افزارهای خاص و دقیق محاسبه می‌شود، افزود: زمانی که مرکز خورشید دقیقاً روی تقاطع دو محور استوای آسمان و دایره البروج قرار می‌گیرد آن لحظه، تحویل سال است که امسال در ساعت ۷:۱۹:۳۷ رخ می‌دهد.

سراجی با بیان اینکه منجمان از واژه‌ای به نام طول دایره البروجی برای محاسبه تحویل سال استفاده می‌کنند و این مقدار در زمان تحویل سال صفر است، بیان کرد: زمین مانند دونده ای است که همواره در حرکت بوده که به گرد خورشید می چرخد و نقطه آغاز و پایان آن نقطه اعتدال بهاری است.

شمای اعتدالین و انقلابین

کارشناس نجوم خاطرنشان کرد: طبق مطالعه، ۴ هزار و ۲۰ ساله تقویم هجری شمسی (از ۱۰۱۹- تا ۳۰۰۰ هجری شمسی)، طول سال شمسی حقیقی دستخوش تغییر است و از ۳۶۵ شبانه روز و ۵ ساعت و ۳۲ دقیقه تا ۳۶۵ شبانه روز و ۶ ساعت و ۴ دقیقه متغیر است؛ نیروهای گرانش ماه و مشتری از عواملی هستند که در این تغییرات چند ساعته در هر سال، تاثیر دارند.

دبیر کمیته علمی ستاد استهلال استان تهران با بیان اینکه ما سال شمسی حقیقی را در لحظه دو عبور متوالی خورشید از نقطه اعتدال بهاری حساب می‌کنیم، بیان کرد: برای اینکه بدانیم اول فروردین و نوروز چه زمانی شروع می‌شود از قاعده‌ای به نام نوروز تحویلی استفاده می‌کنیم؛ در این قاعده اگر لحظه تحویل سال از ساعت صفر تا لحظه ظهر حقیقی (اذان ظهر) باشد آن روز یک فروردین یا نوروز است و اگر لحظه تحویل سال مقارن با لحظه ظهر حقیقی و یا مابین آن تا ساعت ۲۴ باشد فردای آن روز ۱ فروردین می‌شود.

قاعده کبیسه از کجاست

کارشناس نجوم با بیان اینکه هر ۴ یا ۵ سال یکبار، سال کبیسه لحاظ می‌شود تا خطایی شامل تقویم نشود، افزود: امسال (سال ۱۳۹۹) کبیسه است و لحظه تحویل سال از ساعت صفر تا ۱۲:۰۷ دقیقه یعنی در ساعت ۷:۱۹:۳۷ است و روز تحویل سال همان اول سال محسوب می‌شود.

وی خاطر نشان کرد: تحویل سال و لحظه ظهر حقیقی برای نصف النهار رسمی ایران در ۵۲.۵ درجه از گرینویچ که تقریباً نود و هفت کیلومتری شرق تهران است برای قاعده نوروز تحویلی در نظر گرفته می‌شود.

وی یادآور شد: قاعده نوروز تحویلی کمک می‌کند تا هم فاصله تحویل سال تا ساعت صفر ۱ فروردین بیش از ۱۲ ساعت نشود و ضمناً با عبور تحویل سال از لحظه ظهر حقیقی سال کبیسه تعیین شود. بنابراین تحویل سالی که در سال ۱۴۰۰ خواهیم داشت از لحظه ظهر حقیقی عبور خواهد کرد و در نتیجه امسال سال کبیسه یا ۳۰ روزه است.

وقوع کبیسه‌های ۵ ساله در سه دوره

وی با بیان اینکه تقویم هجری شمسی تنها تقویم بدون خطا نسبت به سایر تقویم‌ها است، بیان کرد: قاعده نوروز تحویلی طوری است که باعث می‌شود کبیسه‌ها درست اعمال شود و این تقویم هیچ گونه خطایی نداشته باشد.

وی با بیان اینکه کبیسه‌های هجری شمسی ۴ و ۵ ساله هستند، بیان کرد: معمولاً سالهای کبیسه هر ۴ سال یکبار است ولی کبیسه‌های ۵ ساله هم داریم که هر ۲۹، ۳۳ و ۳۷ سال در تقویم ظاهر می‌شود که علت آن کمتر بودن کسر سال شمسی حقیقی از ۶ ساعت در طی سال‌های مختلف است و به ندرست سال شمسی حقیقی به ۶ ساعت و بالاتر از آن می‌رسد.

ابراهیمی سراجی تاکید کرد: خارج از این دوره‌ها، کبیسه‌ها در دوره‌های بلندمدت‌تر از هیچ نظم تکرار شونده‌ای پیروی نمی‌کنند.

وی با بیان اینکه آخرین کبیسه ۵ ساله مربوط به سال ۱۳۷۵ هجری شمسی بود تاکید کرد: کبیسه ۵ ساله بعدی به علت تکرارپذیری بیش از ۸۰ درصد کبیسه‌های ۳۳ ساله در سال ۱۴۰۸ هجری شمسی ظاهر می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه تقویم هجری شمسی بر اساس مقدار متوسط سال شمسی به صورت قراردادی محاسبه نمی‌شود، بیان کرد: اگر بر اساس قرارداد تقویم را تنظیم کنیم تقویم دچار خطا در کبیسه گیری و به هم خوردن زمان اعتدالین و انقلابین می‌شود و دقت آن دچار مشکل خواهد شد.

وی با بیان اینکه سال ۹۹ آخرین نوروز قرن چهاردهم محسوب نمی‌شود، گفت: برعکس دیدگاه عمومی، با ورود به سال ۱۴۰۰ قرن چهاردهم هجری‌شمسی پایان نمی‌یابد. چون سال صفر از دید تاریخی وجود ندارد و آخرین نوروز قرن چهاردهم در سال ۱۴۰۰ خواهد بود.